مشاغل آینده و آینده مشاغل
مروری کوتاه بر سیر تکاملی پارادایم های کسب و کار
به قلم :
افشین یگانه فر
منتور کسب و کار های خرد
سخن آغازین
این محتوی به منظور آشنایی با پارادایم های کسب و کار و معرفی ابعاد مختلف زندگی شغلی در اعصار مختلف تهیه گردیده است . پر واضح است که شناخت و درک هر فرد می تواند الگویی مناسب برای کسب و کار و زندگی حرفه ای اش باشد.
تعاریف
تعریف شغل (سازمان بین‌المللی کار)
- شغل مجموعه‌ای از وظایف و فعالیت‌هاست که بر عهده‌ی یک فرد قرار می‌گیرد تا آن را برای یک واحد اقتصادی انجام دهد. شغل زمانی معنا پیدا می‌کند که «استخدام» وجود داشته باشد.
- معیار شمردن شغل هم، شمارش تعداد واحدهایی است که فرد برای آنها کار می‌کند [پس اگر فردی یک کار مشابه را برای سه کارفرما یا شرکت یا مجموعه‌ی مختلف انجام می‌دهد، سه‌شغله محسوب می‌شود.]
- آینده: بعدی از هستی بشر است که در فراسوی لحظه ی «حال» گسترش می‌یابد و همچون اصلی در انجام اقدامات در نظر گرفته می‌شود. این مفهوم برخورداری از طرح، اهداف، نیات، غایات و مفاهیم را برای آدمی به همراه می‌آورد. آینده مدت زمانی نا محدود پس از حال حاضر است نمی‌شود در ان زندگی کرد که ورود به آن به دلیل وجود زمان و قوانین فیزیک اجتناب ناپذیر است.
- کاربرد آینده: مفهوم آینده در علوم آینده‌پژوهی، فیزیک، فلسفه، روانشناسی و دین کاربرد دارد.
- برنامه‌ریزی، فرایند تفکر در رابطه با فعالیت‌های لازم برای رسیدن به هدف مطلوب است. برنامه‌ریزی اولین و مهم‌ترین فعالیت لازم برای دستیابی به نتایج مطلوب است. بسته به فعالیت‌ها، هر برنامه میتواند که بلندمدت، میان‌مدت یا کوتاه‌مدت باشد.
- کاربرد برنامه ریزی: برنامه‌ریزی به پیش‌بینی آینده و ساختن آینده تا حدودی قابل تصور کمک می‌کند. آن پلی است بین آنجایی که هستیم و آنجایی که می‌خواهیم برویم. برنامه‌ریزی به آینده می‌نگرد.
سیرتکامل زمانی
- امواج تکامل اعصار:
موج اول : کشاورزی
موج دوم: عصر صنعت
موج سوم : عصر الکترونیک و ارتباطات
هریک از امواج پارادایم های اقتصادی و فنی هستند که الگوهای
خلق ثروت و یا تقسیم قدرت را بطور کلی تغییر خواهد داد.
موج اول : کشاورزی
- درموج اول واحد اقتصادی خانواده بود ، بعبارت اقتصادی بین تولیدکننده و مصرف کننده تفاوتی وجود نداشت و گروه عظیمی، مصرف کننده ی تولیدات خود بودند و فقط عده ی اندکی به تجارت مازاد اشتغال داشتند.
- سرمایه در موج اول ، زمین بود و ابزار ، بیل و کلنگ بوده است.
- پول ، معنی و مفهومی نداشت و تجارت بصورت معاملات “پایاپای” بود.
- مفهوم کار ، فقط کار یدی ( فیزیکی) بود.
- تبادل اطلاعات بصورتی سخت انجام می شد و برای خبررسانی وقت زیادی صرف می شد .
- سواد اهمیت چندانی نداشت.
- نگرانی در موج اول غذا و مایحتاج روزانه بود .
- انرژی در این موج عبارت بود از نیروی عضلانی انسان،حیوانات،خورشید،باد،آب و درختان.
موج اول تا پایان قرن هفدهم میلادی ادامه داشت که انقلاب صنعتی همه ی اروپا را در برگرفت و دومین موج بزرگ، دومین تحول جهانی را به راه انداخت .
موج دوم: عصر صنعت
- با افزایش اطلاعات و تخصصی شدن کارها ، موج دوم آغاز شد بدین معنی که هر کس به جای آنکه همه چیز خود را تولید و مصرف کند (یکی بودن تولیدکننده و مصرف کننده) تنها در یکی از بخشهای تولید یا مصرف کالا صاحب اطلاعات و مهارت شد و هرکجا که تولیده کننده و مصرف کننده از هم جدا باشند مکانیزمی به نام “بازار” ایجاد می شود که این امر باعث شد قواعدی که ناشی تفکیک تولید و مصرف بود بوجود بیاید .
- استانداردکردن : ازمیان همه ی راه ها ، یک راه بهتر (استاندارد) و همچنین یک ابزار بهتر (استاندارد) در یک زمان معین (استاندارد) برای انجام هر کاری بوجود آمد ، استانداردکردن در حقیقت برای بالابردن کارایی و بخشیدن جنبه ی علمی به کارها شکل گرفت.
- تخصصی کردن: ازآنجاییکه استاندارد کردن باعث تنوع بیشتر در کالاها شد ، تخصصی کردن باعث عدم اتلاف وقت و نیروی کمتر در امر تولید شد.
- همزمان سازی: به علت ایجاد کارخانه ها و ادارات و … بین ساعات کاری افراد و همچنی
- تراکم: بعلت وجود امکانات بیشتر جمعیت ها در شهرها متراکم شدند .ن ساعات بیداری آنها ، همزمان سازی ایجاد شد.
- بیشینه سازی : هرچه خط تولید یک کارخانه بزرگتر و تولیدش انبوه تر می شد ، در نهایت قیمت تمام شده ی محصول آن کارخانه کمتر می شد .
- دولت: بعلت تمرکز زیاد و پیچیده شدن مراحل تولید و مصرف ، یک مدیریت نوین طرح ریزی شد که قدرت را در دست مدیران و دولت مرکزی و بانکها و … متمرکز کرد
ازجمله خصوصیات این عصر عبارت از :
- ابزار ساخته شده در موج اول در جهت افزایش نیروی عضلانی بود ، درصورتیکه در موج دوم با اختراع ماشین هایی که خود قادر به تولید ماشینهایی مانند خویش بودند ابزار بصورت ماشینهای تولید ابزار درآمدند .
- انرژی در موج دوم عبارت بود از زغال سنگ و نفت و گاز مانند سوختهای فسیلی
- زمان در این موج خطی یا غیرقابل برگشت بود و اگر کاری در زمان بخصوصی انجام نمی شد دیگر انجام آن ممکن مبود (وقت طلاست!)
- نگرانی در این موج به تجملات تبدیل شد .
- مفهوم کار تغییر کرد و به واسطه ی حضور صنعت شغلهایی بوجود امد که در موج اول وجود نداشت مانند حسابداری،اپراتوری،مدیریت و… که برای ذهنیت موج اول این نوع فعالیت ها ، غیرقابل لمس بود و کار به حساب نمی آمد !
- پول تعریف شد.
- سرمایه دلار و طلا شد
- تجارت معنی و مفهوم پیدا کرد
- سود یک طرف معامله در گرو ضرر طرف مقابل بود یعنی یکی از طرفین برنده و طرف دیگر بازنده بود ( برنده-بازنده)
- همه راس ساعت معینی سرکار خود می رفتند و راس ساعت معینی هم به خانه برمی گشتند و زندگی به سمت تجمل و لوکس گرایی کشیده شد .
این موج سیصد سال طول کشید و در اواسط دهه 1950 در ایالات متحده نشانه هایی از موج سوم دیده شد .
موج سوم : عصر الکترونیک و ارتباطات
- با اختراع کامپیوتر و اینترنت موج سوم آغاز شد ، دراین عصر به دلیل دسترسی به کامپیوتر و استفاده از آن بسیاری از معانی و مفاهیم موج دوم تغییر کرد ؛ دیگر نیازی به تمرکز و تراکم جمعیت در یک جا نیست و افراد با استفاده از کامپیوتر و براساس علایق شخصی خود کالاهای خود را تولید می کنند ( ازبین رفتن اصول استانداردکردن و تخصصی کردن و همزمان سازی و…)
سرمایه در این موج اطلاعات است.
- در این عصر بد دلیل پیشرفت صنعت اطلاعات و ارتباطات و اینترنت ، شغل هایی بوجود آمد و روابط اقتصاری جدیدی شکل گرفت که برای افرادی که در موج اول و دوم بودند ، غیرقابل تصور بود و در تعریف کار آنها نمی گنجید ! بهمین دلیل جنگ بین اندیشه و پول که هم اکنون در تمام کشورهای دارای تکنولوژی پیشرفته به شدت در جریان است بوجود آمد یعنی جنگ بین آنهایی که منافع شخصی در موج دوم دارند یعنی طرفدار منابع انرژی و تکنولوژی های مرسوم یعنی ذغال سنگ،نفت،گاز و اسلحه های گوناگون هستند و در واقع برای وضعیت موجود در موج دوم بود مبارزه می کنند و سعی می کنند تا نیروهای موج دوم را در خدمت خود نگه دارند .
- این موج باعث دگرگونی ماهیت کار شد ، دیگر کارها به مکان وابسته نیستند و در هر مکانی شخص می تواند کارهای خود را انجام دهد ( تکنولوژی و کنترل از راه دور ) بنابراین کارها دوباره به محیط خانواده برگشتند و انتقال کارها کار به خانه باعث اشتراک بیشتر زن و مرد در کارهای یکدیگر و در نتیجه ایجاد صمیمیت بیشتر و باعث ادغام و تفکیک ناپذیری زندگی خصوصی و شغلی شد !
- در سراسر موج دوم روز به روز بر قدرت رسانه های جمعی افزوده می شد اما امروزه تحولی تکان دهنده در حال وقوع است با هجوم موج سوم رسانه جمعی در کشورهای صنعتی در حالی که به اوج قدرت رسیده اند ، ناگهان از جایگاه قدرت به زیر کشانده می شوند ؛ روزنامه ها اولین مثال این پدیده هستند ، روزنامه ها که قدیمی ترین رسانه ی جمعی موج دوم بودند،خوانندگان خود را از دست داده و سایتهای اینترنتی و شبکه های های ماهواره ای به سرعت جایگزین رسانه های موج دومی شدند .
- تولید انبوه (همشکل سازی ) ازبین رفت و بعنوان مثال برای خرید لباس هرکسی میتواند بسته به علاقه ی خود به سایت اینترنتی مراجعه کند و باتوجه به مدها،نوع پارچه،رنگ و سایزو… لباس خود را سفارش دهد .
- کارها از تخصصی بودن (اینکه فقط افراد خاصی بتوانند درآن شغل خاص کار کنند ) خارج شد و بصورت عمومی و ساده درآمد و برای همه فرصت شغلی یا درآمد مناسب ایجاد شد .
